Mając na uwadze konieczność zapewnienia prowadzenia przez zakłady ubezpieczeń działalności ubezpieczeniowej zgodnie z przepisami prawa, organ nadzoru  ponownie zwraca uwagę na kwestię adekwatności składki w ubezpieczeniach,  o których mowa w grupach 3 i 10 działu II załącznika do ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz. U. z 2019 r. poz. 381 ze zm.), dalej odpowiednio jako: grupa 3 i grupa 10.

Na istotność adekwatności składki ubezpieczeniowej w działalności zakładów ubezpieczeń, organ nadzoru zwracał uwagę w latach ubiegłych, a w piśmie z dnia 28 września 2015 r. (sygn. DNU/606/6/2/1/AW/2015) informował, że dla wielu krajowych zakładów ubezpieczeń ubezpieczenia grup 3 i 10 stanowią znaczną część ich portfeli, a wyniki techniczne z tych grup istotnie wpływają na wyniki działalności, a w konsekwencji na wskaźniki wypłacalności i zdolność tych zakładów do realizacji zobowiązań z zawartych umów ubezpieczenia (ubezpieczenia grupy 3 według stanu na 31 grudnia 2018 r. stanowią 20,52%, natomiast ubezpieczenia grupy 10 37,52% składki przypisanej brutto działu II).

W przedmiotowym piśmie organ nadzoru wskazywał również na konieczność dokładnego przeanalizowania przez zakłady ubezpieczeń procesu taryfikacji oraz  dokonania przeglądu procesu likwidacji szkód i relacji z pośrednikami ubezpieczeniowymi, a także z  klientami, jako element determinujący wiarygodne szacowanie przyszłego poziomu szkodowości oraz kosztów działalności, a w konsekwencji wymaganego poziomu składek.

Organ nadzoru wskazał dodatkowo na konieczność uwzględnienia przedmiotowych wyników przeprowadzanych analiz w praktyce, m.in. przy ustalaniu taryf składek.

Pozytywnym efektem podjętych przez zakłady ubezpieczeń działań było wykazanie ogółem zarówno w 2017 roku, jak i w 2018 roku zysku technicznego w ubezpieczeniach grupy 10, podczas gdy według stanu na koniec 2016 roku zakłady ubezpieczeń wykazały ogółem stratę techniczną. Średnia arytmetyczna składki na ryzyko w grupie 10, liczona jako iloraz składki przypisanej brutto do liczby ryzyk ubezpieczonych w okresie sprawozdawczym (na podstawie danych zawartych w dodatkowych sprawozdaniach finansowych i statystycznych oraz sprawozdaniach statystycznych KNF-02), wynosiła natomiast 475 zł w 2016 roku, 461 zł w 2017 roku, zaś na koniec 2018 roku wyniosła 455 zł, a średnia ważona udziałem składki przypisanej danego zakładu ubezpieczeń w składce przypisanej w ubezpieczeniach grupy 10 wynosiła w latach 2016–2018, odpowiednio 456 zł, 527 zł i 518 zł.
Organ nadzoru pragnie podkreślić, że pomimo podjętych działań i wykazania przez zakłady ubezpieczeń, prowadzące działalność w grupie 10, ogółem zysku technicznego w IV kwartale 2018 r., większość zakładów (14) w dalszym ciągu wykazuje stratę techniczną w ww. grupie.

Należy w tym miejscu przypomnieć, że w piśmie okólnym z dnia 28 września 2015 r. organ nadzoru wskazał, że podejmowane przez zakłady ubezpieczeń działania powinny zapewnić długookresowo dostosowanie wysokości składek w ubezpieczeniach grupy 3 i 10 do wymogów wynikających z przepisów prawa.

Kwestia dotycząca rezerw techniczno-ubezpieczeniowych jest istotna z punktu widzenia odpowiedzialności zakładów ubezpieczeń z umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, a w szczególności w zakresie zadośćuczynień z tytułu szkody niemajątkowej (w tym, zgodnie z najnowszym orzecznictwem sądowym, możliwość przyznania zadośćuczynienia za krzywdę osobom najbliższym poszkodowanego, który na skutek czynu niedozwolonego doznał ciężkiego i trwałego uszczerbku na zdrowiu), co powoduje konieczność zapewnienia przez zakłady ubezpieczeń odpowiedniego poziomu rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.

W związku z powyższym, w opinii organu nadzoru, konieczna jest kontynuacja działań, które zapewnią w długim okresie adekwatność składki dla ubezpieczeń komunikacyjnych tj. grupy 3 i 10, w tym w szczególności ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych (OC p.p.m.).
W celu rozpoznania przyczyn mających znaczenie dla wyniku technicznego oraz wysokości składki na ryzyko, w opinii organu nadzoru, niezbędnym jest, aby zakłady ubezpieczeń dokonały przeglądu efektów podejmowanych działań, o których informowały w 2016 roku. W szczególności konieczne jest:

1)    dokonanie przeglądu i ewentualne zmiany taryf składek adekwatnie do aktualnie ponoszonego ryzyka i kosztów w poszczególnych segmentach sprzedaży (szczególnie dla ubezpieczeń flotowych, ubezpieczeń sprzedawanych w tzw. pakietach dealerskich, ubezpieczeń pojazdów ciężarowych),
2)    uwzględnienie w kalkulacji taryf składek wniosków z analizy adekwatności rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, w szczególności rezerwy IBNR,
3)    uwzględnienie w kalkulacji taryf składek kosztów związanych ze zmianami w sposobie likwidacji szkód (tj. skutków orzecznictwa w sprawach dotyczących roszczeń z umów ubezpieczenia i implementacji wytycznych organu nadzoru, w szczególności dotyczących likwidacji szkód, odnoszących się m. in. do zwrotu kosztów wynajmu pojazdów zastępczych, wypłat zadośćuczynień z tytułu szkody na osobie oraz śmierci osoby najbliższej, wysokości przyznawanych rent, zasad ustalania odszkodowań z tytułu szkód w pojeździe mechanicznym),
4)    dokonanie przeglądu polityki w zakresie stosowanych systemów zniżek/zwyżek składki ubezpieczeniowej, w tym:

•    uprawnień do stosowania zniżek pozataryfowych na wybranych poziomach sieci sprzedaży,
•    zasadności i skali zniżek/zwyżek stosowanych w przypadku jednorazowej bądź ratalnej płatności składek,
•    zasadności wprowadzenia składki minimalnej w celu ograniczenia skutków kumulacji wielu zniżek,

5)    dokonywanie systematycznej kontroli prawidłowości stosowania taryf, w tym zniżek, jak również kontrolę szkodowości na poszczególnych poziomach sieci sprzedaży i w poszczególnych kanałach dystrybucji oraz podejmowanie adekwatnych do wyników analiz działań (np. zaostrzenie polityki prowizyjnej, zmiana lub rozwiązywanie umów agencyjnych),
6)    dokonywanie systematycznej kontroli prawidłowości dystrybucji ubezpieczeń, w tym m.in. ustawowych przesłanek umożlwiających sprzedaż krótkoterminowych ubezpieczeń  OC posiadaczy pojazdów mechanicznych (tzw. OC komisowych),
7)    dokonanie analizy potrzeby wprowadzenia dokładniejszej segmentacji pojazdów, nowych paramentów oceny ryzyka, zmian ogólnych warunków ubezpieczenia,
8)    budowanie  lub rewizja modeli matematycznych stosowanych do wyceny ryzyka ubezpieczeniowego lub służących w procesie „ofertowania”,
9)    bieżące i efektywne wykorzystywanie informacji dotyczącej rzeczywistej historii polisowej oraz historii szkodowej klientów (np. bazy Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego) i jej uwzględnienie w procesie przyznawania zniżek,
10)    systematyczne monitorowanie wskaźników szkodowości i wskaźników kosztów w poszczególnych segmentach oraz kanałach dystrybucji i dokonywanie adekwatnych do wyników analiz zmian taryf składek, poziomów prowizji, uprawnień do akceptacji ryzyk,
11)    dokonanie bieżącej analizę przebiegu szkodowości flot samochodowych i podejmowanie ścisłej współpracy z ich właścicielami w celu ograniczenia szkodowości,
12)    przeprowadzenie okresowej kontroli jakości procesu likwidacji szkód, w tym efektywności pracy likwidatorów szkód i poziomu ich wynagrodzeń oraz podejmowanie adekwatnych do wyników analiz działań (np. zaostrzenie polityki wynagrodzeń poprzez wprowadzenie kryterium oceny liczby skarg na proces likwidacji, liczby ponownie otwartych szkód, liczby przegranych procesów sądowych),
13)    podjęcie mediacji z osobami dochodzącymi roszczeń z tytułu umów ubezpieczenia na etapie przedsądowym, w celu ograniczania kosztów postępowań sądowych,
14)    wprowadzenie do planu audytu wewnętrznego zadania audytowego dotyczącego oceny procesu taryfikacji składek oraz badania adekwatności składek.

Mając na uwadze powyższe, organ nadzoru oczekuje, iż zakłady ubezpieczeń będą w sposób ciągły monitorowały i weryfikowały skutki podejmowanych działań (co najmniej w zakresie wskazanym powyżej), co w opinii organu nadzoru, przyczyni się do prawidłowego ustalania składki ubezpieczeniowej, tj. jej adekwatności w stosunku do zobowiązań z umów ubezpieczenia oraz kosztów wykonywanej działalności ubezpieczeniowej zgodnie z wymogami art. 33 ust. 2 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, które stanowią między innymi element prowadzenia działalności , zarówno w krótkim, jak i w długim okresie.

Dodatkowo wzorem lat ubiegłych, organ nadzoru zwróci się do zakładów ubezpieczeń o przekazanie wyników przeprowadzonej analizy podjętych przez zakłady ubezpieczeń działań oraz o przedstawienie informacji o działaniach planowanych, a także, pod koniec 2019 roku zostanie przeprowadzona przez organ nadzoru ankieta komunikacyjna obejmująca lata 2017-2018 oraz I połowę 2019 roku.