Marcin Mikołajczyk – Zastępca Przewodniczącego KNF – podczas kongresu podsumował wydarzenia mijającego roku. Omówił priorytety sektorowe, które w różnym stopniu oddziaływały na obszar bankowości detalicznej w 2024 roku.

Priorytety sektorowe – streszczenie 

• Priorytety nadzoru bankowego w 2024 roku

Ryzyko stopy procentowej w księdze bankowej – odpowiednie zarządzanie tym ryzykiem było i nadal jest wyzwaniem dla części banków.
Zabezpieczenie tego ryzyka kosztuje i znajduje odzwierciedlenie w koszcie produktów bankowych, w tym dla kredytobiorców detalicznych.

Ryzyko koncentracji, w tym koncentracji kredytowej i stosowania się do limitów koncentracji wynikających z rozporządzenia CRR.
Stopniowe ograniczenie dużych ekspozycji, w konsekwencji może przyczynić się do uwolnienia kapitału, który będzie mógł być przeznaczony na finansowanie mniejszych klientów, w tym detalicznych. 

Ryzyko płynności i finansowania
Niedopasowanie zapadalności aktywów i wymagalności pasywów może skutkować wystąpieniem wielu zagrożeń. Chcemy je mitygować.

• Aktualna sytuacja sektora bankowego, w tym rekordowe wyniki

Rentowność
Po trzech kwartałach 2024 roku banki wygenerowały ponad 31 mld zł zysku netto. To blisko 50% więcej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Funkcjonowanie w otoczeniu podwyższonych stóp procentowych, sprzyja rekordowo wysokim wynikom odsetkowych. 

Sytuacja kapitałowa
Wskaźniki adekwatności kapitałowej sektora na koniec września 2024 roku były na poziomie 21,2% (TCR) i 19,9% (CET1). Dzięki m.in. konsekwentnej polityce dywidendowej prowadzonej od lat przez UKNF, sytuacja kapitałowa sektora pozostaje stabilna i to pomimo wzrostu ekspozycji ważonej ryzykiem w ostatnim roku związanego z ożywieniem akcji kredytowej oraz wzrostem ryzyka operacyjnego. 

Sytuacja płynnościowa polskiego sektora bankowego również pozostaje stabilna.
Od lat mamy do czynienia z nadpłynnością, wyrażoną m.in. stosunkiem kredytów do depozytów, który obecnie wynosi ok. 61%. 

Dominująca rola bankowości detalicznej:
86% należności sektora niefinansowego
89% depozytów sektora niefinansowego

Sytuacja klientów BD czyli gospodarstw domowych ustabilizowała się.
Dwucyfrowa inflacja, która istotnie wpływała na wydatki ponoszone przez gospodarstwa domowe, zwolniła, a jej skutki zostały częściowo zneutralizowane wzrostem wynagrodzeń.

Zwiększająca się ekspozycja banków na ryzyko prawne
Ryzyko prawne generuje obecnie największe wyzwanie zagrażające rentowności sektora bankowego, a jego mitygacja jest jednym z większym wyzwań stojących przed polskim sektorem bankowym. 

Ryzyko prawne portfela walutowych kredytów hipotecznych od kilku lat pozostaje jednym z głównych ryzyk w sektorze bankowym, istotnie wpływającym na sytuację finansową zaangażowanych w te ekspozycje banków.

Ryzyko prawne związane z możliwością stosowania sankcji kredytu darmowego jest relatywnie nowym, w porównaniu do ryzyka portfela kredytów walutowych, ryzykiem, na które wyeksponowane są polskie banki. 

- Ryzyko kwestionowania stawki referencyjnej

Kolejnym ryzykiem prawnym, z którym muszą się mierzyć banki, jest ryzyko kwestionowania stawki referencyjnej. 

- Ryzyko związane z wysoką niepewnością dotyczącą dalszych perspektyw gospodarczych Polski

Wynika ono przede wszystkim z sytuacji międzynarodowej i położenia geograficznego Polski. 

Wdrożenie DORA
Jak każda duża zmiana wiąże się z przeglądem struktury czy regulacji wewnętrznych, ale w tym przypadku również potrzebą zmiany podejścia do roli organów zarządzających. Kluczowa i aktywna rola w realizacji strategii oraz dostosowywaniu ram zarządzania ryzykiem w zakresie operacyjnej odporności cyfrowej przypadnie w tym przypadku organom zarządzającym. 

Przygotowanie do zmian wynikających z CRR3
Za nieco ponad miesiąc będziemy funkcjonować m.in. z nową metodą standardową szacowania kapitału potrzebnego do zabezpieczenia ryzyka kredytowego, z ograniczonym stosowaniem metod zaawansowanych i wieloma innymi zmianami. To, co pozostanie wyzwaniem, z którym banki będą musiały się zmierzyć, to aspekt operacyjny nowego podejścia do wyceny nieruchomości, co oznacza dodatkowe obowiązki i związane z tym koszty, spoczywające zarówno na bankach, jak i na ich klientach. 

Obszar ESG
Od przyszłego roku, po implementacji do polskiego porządku prawnego unijnej Dyrektywy CSRD, obszar ten będzie wymagał, także od banków sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju. 

Płatności odroczone „Buy Now, Pay Later”
Na ich przykładzie dostrzegamy, że rozwój innowacyjności rynku finansowego może przynosić pozytywne skutki, ale również generować określone ryzyka. Ma to miejsce, gdy wykorzystując niestandardowe cechy takiego produktu, z założenia omijane są niektóre przepisy np. dotyczące kredytu konsumenckiego. 

Przyjęcie Aktu o Sztucznej Inteligencji (AI Act)
Dostrzegamy naszą szczególną rolę jako nadzoru finansowego ze względu na wykorzystanie AI w obszarze procesów kredytowych, jak scoring czy analiza zdolności kredytowej. Monitorujemy i analizujemy sposób adaptacji takich rozwiązań przez banki oraz ich wpływ na świadczenie tradycyjnych usług bankowych.

Zarządzanie ryzykiem wybranych produktów i usług bankowych oraz ich dystrybucji
Ocena stopnia dostosowania banków do przepisów oraz standardów nadzorczych dotyczących wprowadzania nowych produktów i zarządzania już istniejącymi, w tym ich dystrybucją będzie jednym z priorytetów na 2025 rok.

WFD
W lipcu 2024 oku UKNF zakończył prace przygotowawcze i wydał Rekomendację WFD, która wprowadza wymóg osiągnięcia określonego poziomu Wskaźnika Finansowania Długoterminowego i w konsekwencji przyczyni się do ograniczenia ryzyka płynności i finansowania, a dzięki temu do zwiększenia stabilności sektora i bezpieczeństwa zdeponowanych w nim środków.
Sektor bankowy stoi przed możliwością zmiany swojej struktury finansowania również w obszarze klienta detalicznego, co może się wiązać nie tylko z promowaniem długoterminowych lokat, ale również rozwojem nowych produktów, takich jak listy zastawne, skierowane do klientów detalicznych.

Reforma wskaźników referencyjnych
Reforma jest na końcowym etapie realizacji, a efektem będzie wybór wskaźnika referencyjnego alternatywnego do wskaźnika WIBOR. Ma szanse to również wpłynąć na bankowość detaliczną, jednak tu preferowana jest stopa stała ewentualnie stopa referencyjna NBP.

****

Otoczenie makroekonomiczne, jak i regulacyjne przynosi szereg wyzwań dla sektora bankowego – zarówno tych znanych, jak i zupełnie nowych. Organ nadzoru aktywnie uczestniczy w identyfikacji tych obszarów i wspiera sektor w wyborze najlepszej drogi. Perspektywa nadzoru wobec wyzwań stojących przed rynkiem może być punktem wyjścia do dalszych dyskusji nad możliwościami bezpiecznego rozwoju sektora bankowego.